Zdania na temat estetyki i jakoÅ›ci wielkopÅ‚ytowych osiedli z drugiej poÅ‚owy XX wieku sÄ… podzielone. Zasobów tych mamy wiele – wedÅ‚ug statystyk znajduje siÄ™ w nich okoÅ‚o 50% caÅ‚kowitego zasobu mieszkaÅ„ [1]. Warto dodać, że sÄ… one w dobrym podstawowym standardzie użytkowym. Ostatnio coraz częściej sÅ‚yszy siÄ™ opinie, że niedÅ‚ugo w Polsce z eksploatacji trzeba bÄ™dzie wycofać okoÅ‚o 200 tysiÄ™cy mieszkaÅ„. Czy jednak wÅ›ród wytypowanych do rozbiórki zasobów znajdujÄ… siÄ™ również wspomniane trzydziestoletnie blokowiska? Liczne opracowania Instytutu Techniki Budowlanej Å›wiadczÄ…, że wielka pÅ‚yta trzyma siÄ™ dobrze i posÅ‚uży jeszcze wiele lat. Nie grozi nam też wschodnioniemiecki wariant likwidacji caÅ‚ych osiedli, spowodowany wyludnieniem i zbyt wysokimi kosztami utrzymania pustostanów, a nie stanem technicznym takich budynków. W Polsce mieszkania nadal sÄ… dobrem deficytowym, inny też jest status wÅ‚asnoÅ›ciowy mieszkaÅ„ w osiedlach wielkopÅ‚ytowych. WiÄ™kszość mieszkaÅ„ zostaÅ‚a wykupiona i sÄ… one wÅ‚asnoÅ›ciÄ… hipotecznÄ… mieszkaÅ„ców.
 

Czy dokÅ‚adność realizacji i stan techniczny uzasadniajÄ… potrzebÄ™ przebudowy budynków z wielkiej pÅ‚yty? Czy warto inwestować w te zasoby – ocieplać, modernizować instalacje? Czy naprawdÄ™ to, co oferuje obecnie rynek budownictwa wielorodzinnego jest lepsze od dwudziesto-trzydziestoletnich osiedli, projektowanych czÄ™sto przez Å›wiatowej sÅ‚awy urbanistów i architektów, choć przecież w gospodarczych i politycznych realiach zupeÅ‚nie innych, niż dzisiaj? Co sÄ…dzÄ… o osiedlach ich mieszkaÅ„cy – i wÅ‚aÅ›ciciele? Dyskusja trwa. WypowiadajÄ… siÄ™ architekci [2 i 3], socjologowie [12] i inżynierowie [4], ale czas robi swoje. O wielkiej pÅ‚ycie, od strony czysto technicznej, wiemy coraz mniej: archiwa biur projektowych i fabryk domów zlikwidowano, dokumentacja poszczególnych budynków czÄ™sto zawierusza siÄ™ w drodze miÄ™dzy kolejnymi zarzÄ…dcami nieruchomoÅ›ci, maÅ‚o kto z mÅ‚odych inżynierów jest w stanie rozpoznać systemy budownictwa, z którymi już niebawem bÄ™dzie siÄ™ mierzyÅ‚ przy przebudowach, a może i rozbiórkach. Brak wiedzy dotyczy też wyceniajÄ…cych czy poÅ›redniczÄ…cych w obrocie nieruchomoÅ›ciami.
 

Niniejsza książka Å‚Ä…czy wiedzÄ™ dwóch pokoleÅ„. Mamy nadziejÄ™, że przyczyni siÄ™ ona do spojrzenia na „betonowe dziedzictwo” [2] w szerszym kontekÅ›cie. Chcemy przedstawić zarówno fakty z okresu realizacji budynków prefabrykowanych, jak i wspóÅ‚czesne opinie mieszkaÅ„ców blokowisk, bez których udziaÅ‚u poprawa „życia w wielkiej pÅ‚ycie” jest niemożliwa. W zasadzie niewiele osób ma Å›wiadomość, że jakiekolwiek dziaÅ‚ania zwiÄ…zane z utrzymaniem tych zasobów w należytym stanie, nie majÄ… sensu i mogÄ… siÄ™ nie udać, jeÅ›li nie bÄ™dÄ… oparte na wspóÅ‚dziaÅ‚aniu użytkowników i zarzÄ…dców.
 

Opracowanie to ma przyczynić siÄ™ do zachowania wiedzy o zasobach wielkopÅ‚ytowych. PodjÄ™to w nim próbÄ™ odpowiedzi na pytanie: czy dokÅ‚adność realizacji tego typu budynków byÅ‚a wystarczajÄ…ca, skoro nadrzÄ™dnym celem budownictwa byÅ‚o szybkie zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych intensywnienie rozwijajÄ…cych siÄ™ miast? Przedstawiono w nim niepublikowane materiaÅ‚y fotograficzne oraz wyniki badaÅ„ autorki uczestniczÄ…cej w historii wielkiej pÅ‚yty od poczÄ…tku: przy projektowaniu systemów, realizacji obiektów prototypowych, a potem badaÅ„ w czasie masowej „produkcji domów”.
 

Pojawienie siÄ™ w koÅ„cu lat pięćdziesiÄ…tych XX wieku prefabrykacji wielkopÅ‚ytowej postawiÅ‚o projektantów i wykonawców przed nowymi zadaniami. NasilaÅ‚a to też potrzeba realizacji dużej iloÅ›ci mieszkaÅ„ wynikajÄ…ca z migracji do polskich miast mÅ‚odych ludzi za pracÄ…. ByÅ‚a ona nadrzÄ™dna nad jakoÅ›ciÄ… przeprowadzanych prac, zarówno na etapie produkcji czy dostarczenia i montażu prefabrykatów na budowÄ™. Ale czy dokÅ‚adność realizacji tego typu budynków byÅ‚a naprawdÄ™ aż tak zÅ‚a? Czy dzisiejsze realizacje wielorodzinnych budynków mieszkalnych sÄ… w istocie lepsze od tych sprzed kilkudziesiÄ™ciu lat? Postaramy siÄ™ odpowiedzieć na te pytania w niniejszej monografii.
 

Tworzenie w przestrzeni elementów budynku byÅ‚o nie tylko zwiÄ…zane z pracami budowlanymi, polegajÄ…cymi na montażu – skÅ‚adaniu prefabrykatów wielkowymiarowych, ale także z tym zwiÄ…zanych prac pomiarowych, które pomocniczo wykonywali geodeci, wykorzystujÄ…c proste przyrzÄ…dy pomiarowe takie jak: taÅ›my miernicze, teodolity, niwelatory, dalmierze, itp.
 

Najtrudniejszym problemem w budynkach wielkopÅ‚ytowych byÅ‚o osiÄ…gniÄ™cie zaÅ‚ożonej dokÅ‚adnoÅ›ci montażu, która rzutowaÅ‚a na pracÄ™ konstrukcyjnÄ… budynku, powiÄ…zanie go z elementami instalacji wewnÄ™trznych i zewnÄ™trznych oraz elementami wyposażenia. NależaÅ‚o wiÄ™c, dążyć do zaostrzenia wymagaÅ„ dokÅ‚adnoÅ›ci wymiarowej budynków, zarówno ze wzglÄ™dów konstrukcyjnych, a także z powodu standardu wykoÅ„czenia, funkcjonalnoÅ›ci i ergonomicznoÅ›ci pomieszczeÅ„ użytkowych. JednÄ… z metod podwyższenia wymagaÅ„ dokÅ‚adnoÅ›ci w montażu budynków z wielkiej pÅ‚yty byÅ‚a metoda montażu wymuszonego, której ocenÄ™ przeprowadzono w dysertacji z poÅ‚owy lat siedemdziesiÄ…tych XX wieku [5].
 

W części III, na podstawie m.in. analizy badaÅ„ przeprowadzonej w rozdziale II, która mimo stwierdzenia pewnych odchyÅ‚ek wynikajÄ…cych z dokÅ‚adnoÅ›ci realizacji, jednoczeÅ›nie potwierdziÅ‚a zasadność inwestowania w wielorodzinne budynki prefabrykowane i możliwość ich przebudowy sÅ‚użącej polepszeniu jakoÅ›ci życia mieszkaÅ„ców w „wielkiej pÅ‚ycie”. BazujÄ…c na uzyskanych w części II wynikach przeprowadzonej analizy dokÅ‚adnoÅ›ci realizacji budynków prefabrykowanych [5] w niniejszej monografii przedstawiono przyszÅ‚oÅ›ciowe wizje modernizacyjne budynków zrealizowanych w technologii prefabrykowanej. Zaproponowane możliwe dziaÅ‚ania naprawcze (zwane dalej MDN) zarówno w zakresie remontowym (R), jak i ekologicznym (w tym energetycznym; E) wynikajÄ… z doÅ›wiadczeÅ„ wÅ‚asnych i zrealizowanych projektów badawczych. Podane przykÅ‚ady rozwiÄ…zaÅ„ uwzglÄ™dniajÄ… specyfikÄ™ budynków w Polsce, jak też obserwacje wÅ‚asne wspóÅ‚autorki zarówno krajowych, jak i zagranicznych dziaÅ‚aÅ„, z uwzglÄ™dnieniem niezbÄ™dnych potrzeb i dziaÅ‚aÅ„ spoÅ‚ecznych [6 i 3]. PodstawÄ… do okreÅ›lenia wytycznych MDN/R+E byÅ‚ autorski szablon prezentowany już w wielu publikacjach wspóÅ‚autorki, ostatnio [14].